Skip to main content

How is Otherness to Be Construed with Yorùbá Words?

Thoughts in Progress. Do Not Quote. 

1: We may designate the four basic terms as: ọ̀tọ̀; ẹ̀yà; ẹ̀ya; òmíràn/òmín-ìn.
2: For now, I want to separate the fourth term, òmíràn/òmín-ìn, because I am not able to outline its phonological components. In English translation, the word typically serves as the equivalent of "another" set (entity), abstract or concrete, time or place.
3: Now to the other three: (i) ọ̀tọ̀ (being apart);  (ii) ẹ̀yà (being in/of a sort); (iii) ẹ̀ya (being in/of a derivation).
*We could say these are the basic forms of differentiation in the language.
4: Phonologically, the root terms (or syllables): (i) tọ̀; (ii) yà; (ii) ya. Each word is transformed into a nominal phrase in 2 above with low toned, back vowel, prefixes: /ọ̀/ and /ẹ̀/
5: English translations of the ideophonic root terms are: (i) tọ̀: pursue, trace, follow, urinate; (ii) yà: separate or turn (verb), draw (graphically), deviate, defecate; (ii) ya: tear (off, away), exceed (overflow)
• I am struck by the scatological entailments of terms of otherness and difference. That itself deserves a different analysis. But that is for later. For now, let us just note that Yorùbá language uses other root oxymorons as in pa (to hatch and to kill).
6: Only 3(i) and 3(ii), typically in agglutination, make it to transitive declarations: (i) yàtọ̀: be different; (ii) ìyàtọ̀; difference, differentness (properties of the different); (iii) ẹ̀yà: the different, or differentiated
7: Question: How does difference come about grammatically? Affixations of breaking off (duplication, reduplication, addition, deletion, diminution, enlargement, etc.) are attached to yà and tọ̀ in different combinations: ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀; lọ́tọ̀ọ̀tọ̀, yà sọ́tọ̀, pín sọ́tọ̀ọ̀tọ̀, bù lọ́tọ̀lọ́tọ̀. The most common terms are bù, pín, yà, ṣe, kó.
  • I am leaning towards concluding that difference, grammatically speaking in Yorùbá, results from gestures and processes of making.
  • However, I am not able to say that the differentiated (ẹ̀yà), in Yorùbá speech pragmatics, necessarily constitutes the other. The class of the differentiated belongs to the set of òmíràn (of anothers) that do not, in themselves, constitute the other (ọ̀tọ̀).
  • Why say that? Well, it is grammatical to say "ẹ̀yà kan náà ni wá" (one sort of 'differentiateds' we all are). It is ungrammatical to say "ọ̀tọ̀ kan náà ni wá," a statement whose unintelligibility is reflected in its untranslatability.
What's the point of all these? I am beginning to think that otherness should be subjected to otherness analysis.

You have been warned. Quote at your own peril. 

Comments

Popular posts from this blog

Aṣọ Tòun Tènìyàn

Aṣọ Tàbí Ènìyàn? Lẹ́dà kan, mo gbọ́ pé, aṣọ ńlá kọ́ lènìyàn ńlá. Lẹ́dà kejì wọ́n tún fi yé mi pé aṣọ là ńkí, a à kí ‘nìyàn. (Ẹnu kòfẹ́sọ̀ àgbà kan ni mo tí kọ́kọ́ gbọ́ eléyìí ní nńkan bí ogún ọdún sẹ́hìn.) Èwo ni ká wá ṣe o? Èwo ni ká tẹ̀lé? Èwo ni ká gbàgbọ́. Gbólóhùn méjèèjì ha le jẹ́ òótọ́ bí? Àtakò kọ́ rèé! Ó dá mi lójú pé àfiwé ni gbólóhùn méjèèjì. A tilẹ̀ lè pé wọ́n lówe. Gbogbo wa la sì mọ̀ pé àfiwé kìí ṣe òfin. Àfiwé yàtọ̀ sí ìṣẹ̀dálẹ̀. Òwe kìí ṣe orò. Àfiwé le jẹ́ àbàláyé. Ṣùgbọ́n ọgbọ́n tàbí ìmọ̀ tí àfiwé bá gbéró máa ńyí padà lóòrè kóòrè. Òjó yàtọ̀ sí òjò. Mẹ́táfọ̀ yàtọ̀ sí òtítọ́, bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé òtítọ́ lè farasin sínú mẹ́táfọ̀. Ẹ̀ràn yàtọ̀ sí irọ́.   Kò sí ẹ̀dá alààyè àti olóye kankan tí kò mọ̀ pé aṣọ kìí ṣe ènìyàn, tàbí wí pé ènìyàn yàtọ̀ sí aṣọ. Dídá lènìyàn ńdá aṣọ tàbí ẹ̀wù. A kìi dá ènìyàn bí ẹni ńdáṣọ. Ènìyàn lè wọ aṣọ tàbí ẹ̀wù. Èmi kò rò pé aṣọ lè wọ ènìyàn bí è...

Ikú. Ọ̀fọ̀. Arò

Ó Dígbà O, Ọ̀rẹ́ẹ̀ Mi  Photo: Diípọ̀ Oyèlẹ́yẹ Ikú lòpin àwa ènìyàn, àtì’wọ̀fà, àt’olówó, ikú lòpin àwa ènìyàn.   -- Yusuf Ọlátúnjí Igbèsè nikú, kò sẹ́ni tí ò níí san!   Ikú lòpin ohun gbogbo. Ènìyàn ò sunwọ̀n láàyè, ọjọ́ a bá kú làá dère. Òkú ò mọ̀’ye a dágọ̀, orí imú ní fií gbé e kiri. Yàtọ̀ sí gbólóhùn tí mo fà yọ nínú àwo rẹ́kọ́ọ̀dù kan tí ògbólógbòó onísákárà, olóògbé Yusuf Ọlátúnjí ṣe (n ò rántí ọdún náà mọ́), òwe ni gbogbo àwọn ìfáárà tí mo kọ sókè yìí. Ẹ ó sì mọ ìdí tí mo fi lò wọ́n bí ẹ bá ti ńka búlọ́ọ̀gì yìí síwájú sí i.   Ikú lorúkọ tí à á pe títán ìmí fún gbogbo ẹ̀dá abẹ̀mí. Ènìyàn ńkú. Ẹrankó le kú. Ewéko le kú. Ọ̀pẹ á máa kú. Igi á máa a kú. Ṣùgbọ́n ilẹ̀ kìí kú. Ṣíṣá ni ilẹ̀ ńṣá. Èyí já sí pé ikú kọ́ lòpin ohun gbogbo. Òòrùn á máa wọ̀. Ṣùgbọ́n iná le kú, bó tilẹ̀ jẹ́ pé kìí ṣe abẹ̀mí bí àwọn yòókù tí a tò sílẹ̀ yìí! Èyí ṣe jẹ́? Kókó àkíyèsí ni wí pé ohun gbogbo tí...

Ẹ̀tọ́ àti Ìṣe (2): Ǹjẹ́ Ẹ̀tọ́ Le Dínà Tàbí Dènà Ìṣe?

Ìbéèrè ni àkọlé àgbéyẹ̀wò wa lọ́tẹ̀ yìí: ǹjẹ́ ẹ̀tọ́ le dínà tàbí dènà ìṣe. Láì déènà pẹnu, ẹ̀tọ́ a máa kó ìṣe níjàánu.  Bí kò bá sí ìlànà ẹ̀tọ́, kò sí bí a ṣe fẹ́ díwọ̀n ìṣe. Níbikíbi tí òṣùnwọ̀n bá wà, ìdènà kò ní gbẹ́yìn. Kínni ẹ̀tọ́? Ìwé  Atúmọ̀ Ède Yorùbá  tí olóògbé Baàjíkí Abẹ́òkúta, Olóyè Isaac O[luwọ́lé], Délànọ̀, ṣe àkójọ̀ rẹ̀, tí ilé ìṣèwé Oxford University Press sì kó jáde ní 1958, fi yé ni wípé, “ẹ̀tọ́” já sí "èyí tí ó yẹ láti ṣe, èyí tí ó dára." Gẹ́gẹ́ bí àkọsílẹ̀ inú ìwé ògbufọ̀ tí ìjọ Sẹ́mẹẹ̀sì ṣe agbátẹrù rẹ̀, tí wọ́n sí kó jáde fún ìgbà èkínní ní 1913, ẹ̀tọ́ rọ̀ mọ́ àwọn ọ̀rọ̀ àpọ́nlé tàbí ajúwe wọ̀nyí: "tọ́, yẹ, dára."  Àwọn ọ̀rọ̀ ìṣe tó fara mọ́ ẹ̀tọ́ ni "òtítọ́, òdodo, àǹfàní, ọ̀tún."  Ìwé ògbufọ̀ Sẹ́mẹẹ̀sì àti Atúmọ̀ Délànọ̀ fẹnu kò pé "tọ́" ni gbòǹgbò ẹ̀tọ́. Nídìí èyí, mo ṣe àyẹ̀wò pé kínni wọ́n sọ nípa ọ̀rọ̀ náà. Agbédègbẹyọ̀ ni ìwé Sẹ́mẹẹ̀sì, kìí ṣe atúmọ̀. Yíyí ni ó yí "tọ́" sí èdè gẹ̀ẹ́sì, kò túmọ̀ ...