Ẹ̀tọ́ àti Ìṣe (1)

Léròo tèmi, ìṣe nìkàn fúnra rẹ̀ kò tó gẹ́gẹ́ bí òṣùnwọ̀n ẹ̀tọ́ nítorí pé ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìṣe ni kò tọ̀nà, àìmọye ìṣe ni wọ́n ṣàìtó. Níwọ̀n ìgbà tó ṣeéṣe kí a rí ìṣe tí kó bá ẹ̀tọ́ mu, a jẹ́ wípé ohun tí ńdarí ẹ̀tọ́ yàtọ̀ sí ohun tí ńdarí ìṣe.

A kò lè rí ẹ̀tọ́ gbámú ní pọ́nbélé láì jẹ́ pé ó jẹyọ lára ìṣe. Ìṣe rèé, ọmọlangidi ni; ó tọ́ o, kó tọ́ o, oníṣe kò ní ṣàì ṣe. Ìṣe yóò ṣe bí ó bá ti wu oníṣe. Bí oníṣe bá ti pé “ó yá,”, ẹ̀tọ́ ṣetán o, ẹ̀tọ́ kò ṣetán o, ìṣe yóò jẹ́ ìfẹ́ oníṣe nípè. Agbára ìṣe àti ìfẹ́ nìkàn ti tó fún ìṣe láti ṣe.

Ẹ̀tọ́ nílò ẹ̀rí ọkàn àti, tàbí, òfin tí ó rọ̀ mọ́ èròǹgbà àtí ìfẹ́ ẹ̀dá oníṣe. Èyí túmọ̀ sí wí pé ìṣe ẹlẹ́tọ̀ọ́ so mọ́ nńkan méjì: (i) oníṣe gbọdọ̀ mọ̀ọ́ mọ̀; (ii) àmúṣe tí kò lẹ́tọ̀ọ́—èyí tí àbáyọrí rẹ̀ lè kú sí èṣe, ẹ̀ṣẹ̀, ọ̀ràn—máa ńlẹ́hìn, yálà oníṣe mẹ̀tọ́ọ̀ tàbí kò mẹ̀tọ́, bóyá onítọ̀hún fetí sí ẹ̀rí ọkàn tàbí ó kọtí ọ̀gbọnin sí i, bóyà ó mòfin, tábí kò mòfin.

Ìbéèrè: (1) Ǹjẹ́ ẹ̀tọ́ lè dínà tàbí dènà ìṣe? (2) Ǹjẹ́ ìṣe le dínà tàbí dènà ẹ̀tọ́? (3) Kínni ìbáṣepọ̀ ẹ̀tọ́ àti ìṣe? Aáyan ìdáhùn dijọ́ miǹínìn, ọjọ́ọ’re.

Èrò ni gbẹ̀gìrì, bá à bá rò ó, kò níí ki. Ire o.

Comments

Aṣọ Tòun Tènìyàn

Aṣọ Tàbí Ènìyàn? Lẹ́dà kan, mo gbọ́ pé, aṣọ ńlá kọ́ lènìyàn ńlá. Lẹ́dà kejì wọ́n tún fi yé mi pé aṣọ là ńkí, a à kí ‘nìyàn. (Ẹnu kòfẹ́sọ̀ àgbà kan ni mo tí kọ́kọ́ gbọ́ eléyìí ní nńkan bí ogún ọdún sẹ́hìn.) Èwo ni ká wá ṣe o? Èwo ni ká tẹ̀lé? Èwo ni ká gbàgbọ́. Gbólóhùn méjèèjì ha le jẹ́ òótọ́ bí? Àtakò kọ́ rèé! Ó dá mi lójú pé àfiwé ni gbólóhùn méjèèjì. A tilẹ̀ lè pé wọ́n lówe. Gbogbo wa la sì mọ̀ pé àfiwé kìí ṣe òfin. Àfiwé yàtọ̀ sí ìṣẹ̀dálẹ̀. Òwe kìí ṣe orò. Àfiwé le jẹ́ àbàláyé. Ṣùgbọ́n ọgbọ́n tàbí ìmọ̀ tí àfiwé bá gbéró máa ńyí padà lóòrè kóòrè. Òjó yàtọ̀ sí òjò. Mẹ́táfọ̀ yàtọ̀ sí òtítọ́, bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé òtítọ́ lè farasin sínú mẹ́táfọ̀. Ẹ̀ràn yàtọ̀ sí irọ́. Kò sí ẹ̀dá alààyè àti olóye kankan tí kò mọ̀ pé aṣọ kìí ṣe ènìyàn, tàbí wí pé ènìyàn yàtọ̀ sí aṣọ. Dídá lènìyàn ńdá aṣọ tàbí ẹ̀wù. A kìi dá ènìyàn bí ẹni ńdáṣọ. Ènìyàn lè wọ aṣọ tàbí ẹ̀wù. Èmi kò rò pé aṣọ lè wọ ènìyàn bí è...

Time is Not Straight Like a Thoroughfare: On Proverbs of Time

The following is the text of my contribution to " Metaphors of Time" conference held April 11-12, 2018, at Ohio State University, Columbus, Ohio. I was going to develop it into a chapter for the conference book. But I fell behind. Photo: Òréré Abàyà Te by Adélékè Adéẹ̀kọ́ 1: Good morning. I want to begin by saluting the organizers for inviting me to join this very timely forum that is coming up at a time when, on one hand, interest in the teaching and learning of foreign languages in American universities is under tremendous pressure but, on the other hand, the attractions of earning tuition income at global teaching centers in foreign lands continue to drive university planning. Pondering that contradiction is for another time. 2: When I agreed last year to participate in the conference, I thought I had a good grasp of what time and timing entail. After all, how hard could it be to speak for 15 minutes on “a single, accessible metaphor for time used in” ...

Ẹ̀tọ́ àti Ìṣe (2): Ǹjẹ́ Ẹ̀tọ́ Le Dínà Tàbí Dènà Ìṣe?

Ìbéèrè ni àkọlé àgbéyẹ̀wò wa lọ́tẹ̀ yìí: ǹjẹ́ ẹ̀tọ́ le dínà tàbí dènà ìṣe. Láì déènà pẹnu, ẹ̀tọ́ a máa kó ìṣe níjàánu. Bí kò bá sí ìlànà ẹ̀tọ́, kò sí bí a ṣe fẹ́ díwọ̀n ìṣe. Níbikíbi tí òṣùnwọ̀n bá wà, ìdènà kò ní gbẹ́yìn. Kínni ẹ̀tọ́? Ìwé Atúmọ̀ Ède Yorùbá tí olóògbé Baàjíkí Abẹ́òkúta, Olóyè Isaac O[luwọ́lé], Délànọ̀, ṣe àkójọ̀ rẹ̀, tí ilé ìṣèwé Oxford University Press sì kó jáde ní 1958, fi yé ni wípé, “ẹ̀tọ́” já sí "èyí tí ó yẹ láti ṣe, èyí tí ó dára." Gẹ́gẹ́ bí àkọsílẹ̀ inú ìwé ògbufọ̀ tí ìjọ Sẹ́mẹẹ̀sì ṣe agbátẹrù rẹ̀, tí wọ́n sí kó jáde fún ìgbà èkínní ní 1913, ẹ̀tọ́ rọ̀ mọ́ àwọn ọ̀rọ̀ àpọ́nlé tàbí ajúwe wọ̀nyí: "tọ́, yẹ, dára." Àwọn ọ̀rọ̀ ìṣe tó fara mọ́ ẹ̀tọ́ ni "òtítọ́, òdodo, àǹfàní, ọ̀tún." Ìwé ògbufọ̀ Sẹ́mẹẹ̀sì àti Atúmọ̀ Délànọ̀ fẹnu kò pé "tọ́" ni gbòǹgbò ẹ̀tọ́. Nídìí èyí, mo ṣe àyẹ̀wò pé kínni wọ́n sọ nípa ọ̀rọ̀ náà. Agbédègbẹyọ̀ ni ìwé Sẹ́mẹẹ̀sì, kìí ṣe atúmọ̀. Yíyí ni ó yí "tọ́" sí èdè gẹ̀ẹ́sì, kò túmọ̀ ...

Èrò Ni Gbẹ̀gìrì

Search This Blog

Ẹ̀tọ́ àti Ìṣe (1)

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Aṣọ Tòun Tènìyàn

Time is Not Straight Like a Thoroughfare: On Proverbs of Time

Ẹ̀tọ́ àti Ìṣe (2): Ǹjẹ́ Ẹ̀tọ́ Le Dínà Tàbí Dènà Ìṣe?